Müsadere Nedir?

Mahkeme ve dava açma süreçlerinde kişiler sıklıkla hukuki terimler ile karşı karşıya gelirler. Bunlardan biri de “müsadere”dir. Müsadere hangi dilden Türkçeye geçmiştir? Müsadere ne demektir? Türk Dil Kurumu’nda müsaderenin karşılığı nedir? Osmanlı’da müsadere sistemi nasıldı? Türk Ceza Kanunu’nda müsadere nasıl yapılır?  Ceza hukukunda müsadere nasıl olur? Tüzel kişilere müsadere uygulanır mı? Kabahatler Kanunu’nda müsadere nasıldır? Müsaderenin usulü ve şartları nedir? Müsadereyi etkileyen haller nelerdir? gibi soruların detaylı yanıtlarını yazımızda bulabilirsiniz. 

Müsadere Ne Demektir? Türk Dil Kurumu’nda Müsaderenin Karşılığı Nedir?

Arapça kökenli bir kelime olan müsadere, Türk Dil Kurumu tarafından “el koyma” olarak Türkçe’ye çevrilmiştir. Hukuki olarak “zor alım”, “zor alım uygulamak” olarak da ifade edilen müsadere, devlet tarafından el konulan eşyalar ve kazançlar için kullanılır. Müsadere özetle; bir durum ve olgu karşısında, mala veya kazanca zorla el koymak olarak açıklanabilir. 

Türk Ceza Kanunu’na Göre Müsadere Nasıl Yapılır? 

Müsadere uygulaması, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 54 ve 55’inci maddelerinde yer alır. Müsadere uygulaması suç işlenmesi halinde, suçta kullanılan, kullanılması planlanmış veya suç delili olan eşyanın mülkiyetinin, devlete geçmesi durumu olarak da mahkemelerde kullanılır. Satılması hatta bulundurulması suç teşkil edilen deliller için de müsadere usulü uygulanır. Ceza hukukunda genel müsadere uygulaması yasaktır ve yapılamaz. Uygulanan müsadere sistemine “özel müsadere sistemi” denir. Yani bir eşya ya da kazanca müsadere uygulanması için suç ile ilişiğinin olması gerekir. Suç ile ilgili olmayan ancak davalının sahip olduğu kazanç ve mal varlıklarına müsadere uygulaması yapılamaz. 

Müsadere uygulamasına göre eşya, devlet tarafından saklanabildiği gibi imha da edilebilir. Ancak bu durum uygulanması için eşyanın toplum ya da davalının güvenliğini tehdit ediyor olması gerekir. Cumhuriyet savcısı tarafından hazırlanan iddianamede müsadere talebi yok ise müsadere uygulaması gerçekleştirilemez.  

Türk Ceza Kanunu’na göre müsadere çeşitleri şu şekilde açıklanır; 

• Suçun işlenmesine kaynak olan maddi menfaatler ve suç neticesinde oluşan kazanç; Para ve kazanç müsaderesi
• İşlenen suçta kullanılan ya da kullanılmak için hazırlanmış eşyalar; Eşya müsaderesi 

• Şirketler, vakıflar ve dernekler gibi kurumsal yapıları bulunan tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilen suçlarda da müsadere uygulaması hem kazanç hem eşya üzerinden gerçekleştirilebilir. Ayrıca 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 18’inci maddesinde, kabahatin konusu olan ya da kabahat sonucunda elde edilmiş eşyanın da devlet tarafından müsadere edilmesi kararı detayları ile belirtilir. 

Müsaderenin Usulü ve Şartları Nedir? 

Müsadere uygulamalarını belirli usulü ve şartları vardır. 

• Müsadere kararı uygulanacak eşya ya da paranın iyi niyetli üçüncü bir kişiye aitliği ve ilişiği olmaması gerekir. 
• Suçta kasıt var ise müsadere uygulanabilir.
• Yasak eşyalar (hint keneviri, silah, bomba gibi) herhangi bir suç işlenmemiş olsa dahi müsadere uygulamasına tabidir.
• Müsadere orantılılık ilkesine uygun olarak uygulanır. 
• Taksirle oluşan suçlarda müsadere yapılamaz

Müsadereyi Etkileyen Haller Nelerdir?

Türk Ceza Kanunu’na göre müsadere kararını etkileyen bazı haller bulunmaktadır. 

• Yaş Küçüklüğü; suç eyleminin işlendiği sırada yaş küçüklüğü bulunan kişiler hakkında da güvenlik tedbirlerine hükmedilebileceğinden müsadere uygulaması yapılabilir ( yasaklı madde, terör yardımı vs.)
• Beraat Kararı; yargılamanın sonunda beraat kararı verilmesi durumunda, müsadere usulü için beraat kararının gerekçesi incelenir. Suçta kasıt gözetilmedi ise sanığa ait olan eşyalara müsadere uygulaması yapılamaz. 
• Kusurluluk; Ceza verilebilmesi için tanığın kusurlu bulunması şarttır. Ancak müsadere usulünde güvenlik tedbirleri öncelikli olarak kusurluluk varlığı aranmaz. Kişiye ceza verilmese de eylem devam edebilecekse, tehlike göz önüne alınarak müsadere usulü uygulanır. 
• Akıl hastalığı; Akıl hastalığı olan kişilerin ceza ehliyeti bulunmaz. Ancak rahatsızlığı dolayısı ile kasıt gözetmeden bir suça karıştıklarında, tehlikenin ortadan kaldırılması için suç eşyasının müsaderesine karar verilebilir (silah vs.)

Osmanlı Devleti’nde Müsadere Sistemi Nasıldı?

Osmanlı Devleti’nin hukuki yapısı özel mülkiyet kavramına izin vermeyen bir devlet politikasına sahipti. Birçok paşa ve sadrazam müsadere sisteminden etkilenmiştir. Osmanlı Devleti’nde müsadere sistemi ilk olarak Fatih Sultan Mehmet tarafından Çandarlı Halil Paşa’ya uygulanmıştır. Zamanla haksız ve adaletsiz bir hal alan müsadere sistemini II. Mahmut tarafından uygulamadan kaldırılmıştır.