Kıdem tazminatı nasıl alınır diyenler için bilinmesi gerekenler ve bazı şartlar mevcut. Kimler kıdem tazminatı alabilir? Kıdem tazminatı hesaplama, ihbar tazminatı hesaplama ve ihbar süresi hesaplama nasıl yapılır? Kıdem tazminatı verilmezse nereye başvurulur?
Bir çalışanın kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, aynı işyerinde ve aynı işverenin yanında en az bir yıl çalışması gerekmektedir. Bir yıllık çalışmanın yanında işçinin kanunda belirtilen nedenlerle işten ayrılması kıdem tazminatına ha kazanabilmesinin ana gerekçelerindendir.Kimler kıdem tazminatına hak kazanabilir diye soranlar için basit şekilde açıklamaya çalışacağız.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işçinin çeşitli sebeplerle işten ayrılırken işveren tarafından İş kanunu gereğince ödemek zorunda olduğu bir tazminat şeklidir. İşçilerin onca zaman çalıştıkları ve hizmet ettikleri kurum ve kuruluşlardan ayrılırken yıpranmasının karşılığı yıpranma payına benzer olarak aldıkları bir ödül gibi düşünülebilir. Böylece işçilerin gelir ve iş güvenlikleri sağlandığı gibi gereksiz işten çıkarmalarında önüne geçilmeye çalışılmıştır.
İşten ayrıldım kıdem tazminatı alabilir miyim?
Aynı işverenin işyerinde çalışmaktayken örneğin 1 yıldan fazla çalışması olan bir işçi kendi isteği ile işten ayrılmış ise kıdem tazminatına hak kazanamaz. Aynı işçi bir süre sonra yine önceki işyerine işe girip 7 ay gibi bir süre çalıştıktan sonra işveren tarafından işten çıkarılması durumunda, her ne kadar ikinci çalışmasında 1 yıllık süre şartını karşılamamış olsa da bir önceki çalışması da bu süreye ekleneceği için ve toplamda bir yılı geçmiş olacağından kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem tazminatı üst sınırı nedir?
4857 sayılı iş kanuna göre işçiye bir yıllık hizmeti karşılığında ödenecek kıdem tazminatı tutarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesinden fazla olamaz. Bu nedenle kıdem tazminatı tavanı her yıl yenilenmektedir.
Evlilik nedeniyle işten ayrılan kadının kıdem tazminatı alabilmesi için hangi şartlar gereklidir?
Evlilik nedeniyle işten ayrılan kadın, 1 yıllık çalışma şartını karşılıyorsa kıdem tazminatına hak kazanır. Bu haktan faydalanabilmesi için evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde iş sözleşmesini feshi ile evliği gösteren belgenin sunulması ve fesih sebebinin evlilik olduğunun belirtilmesi gerekmektedir.
Çalışan vefat ederse kıdem tazminatını kim talep edebilir?
1475 sayılı iş kanununun 14. maddesi, işçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması halinde kıdem tazminatının alınabileceğini belirtmiştir. Bu durumda hak edilen kıdem tazminatını işçinin kanuni mirasçıları alabilir.
İşçi işyerinden kaynaklanan bir hastalığa tutulması durumunda kıdem tazminatı alabilir mi?
İşyerinde işin yapılması, işin niteliğinden kaynaklanan bir sebeple işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlike olursa, işçi haklı nedenle iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Askerlik nedeniyle işten ayrılan kıdem tazminatı alabilir mi?
1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi kıdem tazminatını düzenlemiş ve hangi hallerde işçilerin kıdem tazminatına hak kazandığını belirlemiştir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinin 3. fıkrası ise askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanabileceğini hükmetmiştir. Bu sebeple işçi, askerlik nedeniyle iş sözleşmesini fesih ettiğini belirtir dilekçe ile başvuru yaparak iş sözleşmesini haklı nedenle fesih edebilecek ve böylece kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
İşçi 1475 Sayılı kanunun 14 maddesi gereğince aşağıdaki hallerde kıdem tazminatına hak kazanır
1. İşveren tarafından bu Kanunun 17 nci maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında,
2. İşçi tarafından bu Kanunun 16 ncı maddesi uyarınca,
3. Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyle,
4. Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla;
5. (Ek: 25/8/1999 -4447/45 md.) 506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle, Feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
(Değişik fıkralar: 17/10/1980 -2320/1 md.):
İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler gözönüne alınarak hesaplanır. İşyerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır. 12/7/1975 tarihinden, itibaren (1) işyerinin devri veya herhangi bir suretle el değiştirmesi halinde işlemiş kıdem tazminatlarından her iki işveren sorumludur. Ancak, işyerini devreden işverenlerin bu sorumlulukları işçiyi çalıştırdıkları sürelerle ve devir esnasındaki işçinin aldığı ücret seviyesiyle sınırlıdır. 12/7/1975 tarihinden evvel (2) işyeri devrolmuş veya herhangi bir suretle el değiştirmişse devir mukavelesinde aksine bir hüküm yoksa işlemiş kıdem tazminatlarından yeni işveren sorumludur.
İşçinin birinci bendin 4 üncü fıkrası hükmünden faydalanabilmesi için aylık veya toptan ödemeye hak kazanmış bulunduğunu ve kendisine aylık bağlanması veya toptan ödeme yapılması için yaşlılık sigortası bakımından bağlı bulunduğu kuruma veya sandığa müracaat etmiş olduğunu belgelemesi şarttır. İşçinin ölümü halinde bu şart aranmaz.
T.C. Emekli Sandığı Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanununa veya yalnız Sosyal Sigortalar Kanununa tabi olarak sadece aynı ya da değişik kamu kuruluşlarında geçen hizmet sürelerinin birleştirilmesi suretiyle Sosyal Sigortalar Kanununa göre yaşlılık veya malullük aylığına ya da toptan ödemeye hak kazanan işçiye, bu kamu kuruluşlarında geçirdiği hizmet sürelerinin toplamı üzerinden son kamu kuruluşu işverenince kıdem tazminatı ödenir.
Yukarıda belirtilen kamu kuruluşlarında işçinin hizmet akdinin evvelce bu maddeye göre kıdem tazminatı ödenmesini gerektirmeyecek şekilde sona ermesi suretiyle geçen hizmet süreleri kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmaz.
Ancak, bu tazminatın T.C. Emekli Sandığına tabi olarak geçen hizmet süresine ait kısmı için ödenecek miktar, yaşlılık veya malullük aylığının başlangıç tarihinde T.C. Emekli Sandığı Kanununun yürürlükteki hükümlerine göre emeklilik ikramiyesi için öngörülen miktardan fazla olamaz.
Bu maddede geçen kamu kuruluşları deyimi, genel, katma ve özel bütçeli idareler ile 468 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde sayılan kurumları kapsar. Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı veya ikramiye ödenmez.
Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulur. Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret,işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.
(Değişik : 29/7/1983 – 2869/3 md.) 13 üncü maddesinde sözü geçen tazminat ile bu maddede yer alan kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında 26 ncı maddenin birinci fıkrasında yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de gözönünde tutulur. Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. İşçinin mevzuattan doğan diğer hakları saklıdır. (1)
(Değişik: 17/10/1980 -2320/1 md.) Bu maddede belirtilen kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre hizmet akidleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir.
(Değişik: 10/12/1982 -2762/1 md.) Ancak, toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
(Değişik fıkralar: 17/10/1980 -2320/1 md.):
İşçinin ölümü halinde yukarıdaki hükümlere göre doğan tazminat tutarı, kanuni mirasçılarına ödenir. Kıdem tazminatından doğan sorumluluğu işveren şahıslara veya sigorta şirketlerine sigorta ettiremez.
İşveren sorumluluğu altında ve sadece yaşlılık, emeklilik, malullük, ölüm ve toptan ödeme hallerine mahsus olmak kaydiyle Devlet veya kanunla kurulu kurumlarda veya % 50 hisseden fazlası Devlete ait bir bankada veya bir kurumda işveren tarafından kıdem tazminatı ile ilgili bir fon tesis edilir.